سایر الهزلیّات

از

میتیلات











« ... که فسق در همه جا یُمنی عظیم دارد ! »

عبید ِ زاکان
( صد پند ، ش 90 )

هزل ( در جامعه ای که گروش ِ ریا آن را با بدترین طرد و طعن ها
فسق فرا می نماید ) نوعی حرکت ِ درونی به سوی ِ چیرگی بر غرور و تعصّب و خامی است ، و ازین رو گونه ای سلوک ِ بی واسطه به شمار می رود.
میتیلات
امرداد 77






( 1 )

اندر مذاکره . به یاد عبید ِ زاکان

شبی کیر با کُس به نجوای ِ گرم
همی گفت کای تنگ ِ شیرین چو جان
من این قامت ِ همچو شمشاد و سرو
ز بهر ِ تو پرورده ام سالیان
نگه کن که تا شاد گردد دلت
به آب افتدت هر زمانی دهان
تمامت وجود ِ من ازآن ِ توست
بگیرش دمادم چو جان در میان
که صافی تر از من نه در عشق هست
میاسا دمی و غنیمت بدان

شنیدم که کُس تنگ تر گشت و گفت :
منم آن که بخشیده جان در جهان
اگر صاف و نا صاف ، زان ِ منی
تو را دوست دارم ؛ همیشه بمان
به درگاه ِ ما چون به پا خاستی
دهیمت درین قصر ِ فرّخ ، مکان
شب و روز قدر ِ تو دانسته ایم
ز پروردگانی و از راستان
ولیکن زبان در کش و شو خموش
بیا بر درم کش ، چه جای ِ زبان
فرو شو درین قصر ِ فرخنده چهر
برون آی باز و دگر رَه بران
که ما را خوشی زین شد و آمد است
نه سیری بُوَد گر بُوَد جاودان

درین بین کون ناله ای کرد زار
که ای کُس دگر بیش قصّه مخوان
به تنگیّ ِ من گر تو باشی ، رواست
فروشی اگر فخر بر آسمان
ز بس خایه بوسیده ام خسته ام
دلم گشته محزون و کاهد روان
مرا نیز سهمی بداده ز کیر
مهین ِ رسل ، ختم ِ پیغمبران
مگر باشی ای کیر کافر که باز
بگردانی از من رخ ِ خویش ، هان !

چو کیر این حکایت شنید ، ایستاد
زمانی مردّد بدین هردُوان
بگفتا پس ای جان و جانان ِ من
زهم دست دارید اندر زمان
ره ِ چاره آسان ، چه جای ِ نزاع
کنون کم کنم این نفیر و فغان
شبی خانه در ساحت ِ کُس کنم
شبی کون بُوَد مر مرا میزبان
ازآن شب دگر کون و کُس همجوار
پذیرای ِ کیرند شادی کنان !

تیر ماه 1369

( 2 )
در خیابان دلبران بسیارباشند و مرا
سوی ِ ایشان میل ِ بسیارست و هستم شرمْ رو
خواهم ار با دلبری مقصود ِ دل واگو کنم
عاجزم ، گویی که می بندد کسم راه ِ گلو
تا به جایی که کنم نفرت ز حال ِ خویشتن
باغ در باشد کسی وُ ، این ْهمه شیرین هلو
وانگه از وی ساخته نبود چشیدن طعم ِ آن ؟
بر چنین بی دست و پایی صد هزاران کن تُفو !

باید از فردا نهال ِ شرم از بن برکَنَم
کز نهال ِ شرم ناید حاصل و سود ای عمو
دیگر ار آید به چنگم خوشْ کُسی شیرین چو قند
در یکی لحظه کنم کیرم به صد جایش فرو
آن نباشد که به ناکامی چو از او بگذرم
آن طرف تر گویم ای فریاد ؛ صد حیف از کُسو!

27/4/69



( 3 )
فدای ِ آن بر و باسن شوم من
سراپا کیری از آهن شوم من
پناه آرم به سوراخ ِ کُس و کون
ز شخ ْ درد ِ جهان ایمن شوم من !

1375



( 4 )
قصیده ی ِ مروارید

بسم الله الرّحمن الرّحیم
دارم شخ ْ درد ِ کُسَت از قدیم
بهر ِ کُس و کون ِ تو حیران منم
طالب ِ آن چشمه ی ِ حیوان منم
سی وُ چل آمد به میان زاد ِ من
اُشتر و خر رشگ ْ بر ِ گاد ِ من
شحنه ی ِ کیرم چو غضب می کند
کون و کُس از معرکه تب می کند
دان که من از عرش فرود آمدم
زان سوی ِ میدان ِ خلود آمدم
تا چه مرا از وطن آواره کرد
چرت ِ خداوندی ِ من پاره کرد
بوی ِ کُس و کون به سحرگاه ِ تنگ
با دل ِ سودا زده آمد به جنگ
کیر ِ خری یافتم از کردگار
تا که برآرم ز کُس و کون دمار
عرش رها کردم و کیرانه ْ سر
سوی ِ زمین آمد و شد خرْ بشر !

12-10 بهمن ِ 1375



( 5 )
سیّد ِ شرق

دی سیّد ِ شرق با غلامی
کز بار ِ غمش خمیده قدّم
بر خاک نهاده سینه ، می گفت:
یک بار ِ دگر؛ به حقّ ِ جدّم !
شمس ِ طبسی

سیّد ِ شرق مَلِک زاده بُوَد
هر که بینی تو ورا گاده بود
در به پرونده ی ِ اعمالاتش
کون ِ ناداده وُ هم داده بود
خوشگل آخوندک ِ خوبی بوده ست
زین سبب ، لابد ، بس داده بود
بچّه آخوند چو خوشگل باشد
کون ِ او سفره ی ِ بگشاده بود
هر که بینی تو ورا گاییده ست
وانکه ناگاده مَلَک زاده بود !
باور ار می نکنی ، پرس ز شیخ (1)
کاو بسی بارش بنهاده بود
باز، آلِش عمل ِ شیخان است
علّتش نیز بسی ساده بود
حجره ی ِ تنگ و دو کون در بر ِ هم
شب چو آید ، ذکر استاده بود
یا که خود این چو شود آماده
آن دگر نیز هم آماده بود
هنر ِ حوزه بود دادن ِ کون
مجتهد ، رتبه ی ِ واداده بود
چند گویی که نمی دانستی
« سیّد ِ شرق » مَلِک زاده بود ؟!
*
(1) شيخ – دوست و هم ْ حجره ي ِ سيّد ِ شرق .

4/4/76


( 6 )
بسم الله الرّحمن الرّحیم
ای به کُست کیر و عذاب ِ الیم
کیر ، ازیرا که نیازت بُوَد
وان دگر از بس که تو نازت بود
چند به کُس سر بفرازی که من ؟!
کیر ِ سرافراشته ام دست زن
تا که بدانی که عمودی ست ژرف
بهر ِ کُس و کون ِ تو چیزی شگرف
کلّه ی ِ او خر به فغان آوَرَد
پیرزن ِ مرده به جان آوَرَد
کافر و از حوزه ی ِ اسلام دور
نیز بسی مایل ِ اهل القبور
تا بکَنَد سنگ ِ سر ِ گورشان
مست بگاید همه مستورشان

با سر و سرچشمه ی ِ کفری چنین
خیز و بیا ضربه ی ِ کیرم ببین
یک شب اگر با تو و شُرب ِ مدام
خلوتی افتد بسپوزم تمام
بردَرَم آن جایگه ِ ناز ِ تو
نیز همان حقّه ی ِ طنّاز ِ تو
دخترکا ! بنده ز شخ ْ درد مُرد
کیر ِ چنین نیز ندانی تو خورد
خیز و براین شانه بنه پای ِ خود
باز کن آن جایگه ِ جای ِ خود
تا چو سرش رفت مکرّر کنیم:
« بسم الله الرّحمن الرّحیم » !

20-19و22 اَمرداد ِ 77


( 7 )
گفتم به رفیق ِ خویش روزی
هشدار که پیش ِ من نگوزی
گفتا چه کنم که کون گشاد است
طبل ِ شکمم چو خیک ِ باد است
گفتم بگذار چوب ْ پمبه
یا بوق ِ مرا به سان ِ چمبه
القصّه به فکرم آفرین کرد
بوق ِ من ازآن دُوان گزین کرد !

20/11/77
( 8 )
کیر ِ مستی گر به کون ِ مست ِ دیگر رفت ، رفت
تا به خایه درفشرد و تا به آخر رفت ، رفت
صبح گر شرمندگی و اعتذاری بود ، بود
ور فراموشی فزود و آن ز خاطر رفت ، رفت !

76 یا 77


( 9 )
دانش آموز وعده اش تخمی است
چون که می گوید و نمی آید
لیک اگر گویی اش بیا و بده
بال و پر از عُقاب برباید
حیف ، پیر است و لاغر است و چَغَل
کون ِ او خرس هم نمی گاید !
*
مي خواستم در نام ِ دوست ِ عزيزم تغييري بدهم ؛ نمي دهم ! ضمناً اين بيت از جوابيّه ي ِ اوست :
گفته اي پير و لاغر و چغلم
از چه رو پشت ِ خود دهي بغلم ؟!

28/2/79


( 10 )
کیری دارم که خر ندارد
خر این اندازه ذکر ندارد (1)
از بهر ِ وجود ِ اقدس ِ او
کرّه خر و ماچه خر ندارد
کیر و کُس و کون و هر چه کاف است
بدْهد ، بکند ، خبر ندارد
صد بار گرش به کون ببندی
کون پاره کند ؛ حذر ندارد
چون بر در ِ کُس نهد سر ِ خویش
کُس ناله کند ؟ – اثر ندارد !
بس کون و کُس از ستم دریده است
خود بر که که او ظفر ندارد !؟
موقوفه ی ِ اهل ِ جِدّ و تقوا ست
وین قوم ازو گذر ندارد
کون های ِ سپید ِ خود بیارید
در هر صورت ، ضرر ندارد
ما گر نکنیم ، کیر ِ خر هست
این هست و اگر مگر ندارد
کیری زان سان که سوزنی گفت:
« کیری دارم که خر ندارد ! »
*
(1 ) اين لت يك هجاي ِ كوتاه افزون دارد . غمي نيست ؛ به درازي ِ مضمونش !!
شهریور ِ 75

( 11 )
هر شب که مه برآید ، کیر از سر ِ طرب
دیوانه وار پاره هزاران رسن کند
گه در خیال ِ کُس بُوَد و گاه کون و باز
آن جنگ ها که با کُس و کون تن به تن کند
کُس فوج فوج خندد و کون را زند کنار
کون خویش را به تنگی ِ خود ممتحَن کند
ای کون و کُس ! مدیح ِ شما می رود همی
هرگه که کیر و خایه ی ِ من انجمن کند
« گر برکنم دل از تو و بردارم از تو مهر » (1)
کیرم ز ناله خشتک ِ من پر حَزَن کند
« ور هیچ چاره کرد ندانم غم ِ تو را » (2)
جلق ِ دودستی آید و ختم ِ سخن کند

« گفتم چنان که گفت هنرمند ِ » (3) ناشناس
بیتی که شعر ِ ناب ازو کسب ِ فن کند:
« کیرم ز بی کُسی در ِ مسجد فتاد و مُرد
یک مؤمنی نبود که او را کفن کند ! » (4)
*
(1) مصرع از مسعود ِ سعد ِ سلمان است ؛ قصیده ی ِ: گر یک وفا کنی صنما صد وفا کنم
(2) بهمچنین.
(3) این پاره از م . امید است ؛ ارغنون ؛ خطبه ی ِ اردیبهشت.
(4) بیتی است از حکیم ِ مشهور : لاادری.

17 خرداد ِ 75

( 12 )
سخت در حیرتم ای شیخ بدین سیرت ِ زشت
گل ِ منحوس ِ وجود ِ تو چرا وُ که سرشت
باورم نیست خدا خلق ِ تو جاکش کرده است
که ندارد دگری چون تو چنین نکبت و زشت
یا شبی دیو کشیده ست به بر مادرکت
یا خود ابلیس ِ لعین تخم ِ تو در مزبله کِشت
...
رشته ی ِ عمر ِ شما پای ِ طرب را بسته ست
ور نه با گلشن ِ گیتی چه نیازی به بهشت !؟
در روایت نسب ِ شوم ِ شما با که رسد ؟
- مادرش گاد ، که این سلسله را پشم برشت !
دین ِ تو نکبت و کارت همه احرار کُشی ست
هیچ دَد همچو تو آیین ِ شرارت ننوشت
شعر ِ ما ، بیت به بیتش خط ِ آزادی ِ ما ست
می زند گور ِ تو را نفرت ِ ما خشت به خشت !

13/3/75


( 13 )
چار پاره ی ِ سه کاف

کُس نیمه شب به فِس فس ِ آرام
در گوش ِ کیر ناله ی ِ عشّاق می کند
کون می پرد ز خواب و بناگاه : غَرت ، غَرت
صد فحش ِ تر حواله ی ِ عشّاق می کند !

16/11/81


( 14 )
نو پهلوانی
( یا : های کن ِ ایرانی )

( 1 )
خسرو و شیرین و فرهاد

شیرین کُس ِ خویش باد می زد
خسرو سر ِ کیر چرب می کرد
فرهاد ز دور داد می زد !

( 2 )
خسرو و شیرین و فرهاد

شیرین ، کُس ِ همچو نوش ازو بود
خسرو ، همه حرف ِ توش ازو بود
فرهاد ِ نگون ، خروش ازو بود !

16/11/81


( 15 )
در نمازم چو ز خم کردن ِ تو یاد آمد
حالتی رفت که آب ِ چُل ِ فرهاد آمد !
از چل ِ کافرم اکنون طمع ِ صبر مدار
کآن تخرخُرکه تو دیدی شد و، پر باد آمد (1)
کیر ساقی شد و کُس ها همه کونْ مست شدند
موسم ِ گای ِ پس و پیش به بنیاد آمد
بوی ِ بهبود ز اوضاع ِ جهان می شنوم
جرج بوش آمد و دل زآمدنش شاد آمد (2)
ای عروس از ذکر ِ سخت شکایت منمای
کون و کُس پاک بیارای که داماد آمد !
دلبران ِ دگران پنبه به باسن بستند
زید ِ ما بود که با کون ِ خداداد آمد
گیر دارند کسانی که کُس و کون گایند
ای خوش آن کیر که جلقی شد و آزاد آمد
شاطر از دسته ي ِ پارو به درم نه ذکری
تا بگویم که ز تین ایجری ام یاد آمد !
*
(1) تخرخر / taxarxor ، مصدر ِ جهلي است ؛ از « خُرخُر ».
(2) اين بيت و بيت ِ پاياني در 20/1/82 ساخته و افزوده شد .

12 فروردین ِ 82


اصل ِ غزل ِ حافظ

در نمازم خم ِ ابروی ِ تو با یاد آمد
حالتی رفت که محراب به فریاد آمد
از من اکنون طمع ِ صبر و دل و هوش مدار
کان تحمّل که تو دیدی همه بر باد آمد
باده صافی شد و مرغان ِ چمن مست شدند
موسم ِ عاشقی و کار به بنیاد آمد
بوی ِ بهبود ز اوضاع ِ جهان می شنوم
شادی آورد گل و باد ِ صبا شاد آمد
ای عروس ِ هنر از بخت شکایت منمای
حجله ي ِ حسن بیارای که داماد آمد
دلفریبان ِ نباتی همه زیور بستند
دلبر ِ ماست که با حسن ِ خداداد آمد
زیر ِ بارند درختان که تعلّق دارند
ای خوشا سرو که از بار ِ غم آزاد آمد
مطرب از گفته ي ِ حافظ غزلی نغز بخوان
تا بگریم که ز عهد ِ طربم یاد آمد


( 16 )
شوخی با رودکی ، پدر ِ شعر ِ پارسی (1)

بوی ِ کُس از هر کران آید همی
بوی ِ کون خود بیش از آن آید همی
کون ِ آن بت زیر ِ پای ِ کیر ِ شخ
چون لحاف ِ پرنیان آید همی
آب ِ کیرم از نگاه ِ کون ِ دوست
شُرّ و شُر ، بی گایمان آید همی
هی بخاران کون ِ خویش و شاد باش
کیر زی تو شادمان (2) آید همی
كير ماه است و سرین ات آسمان
ماه سوی ِ آسمان آید همی
کیر مار است و کُس ِ تو آشیان
مار توی ِ آشیان آید همی
آفرین بر کون ِ تنگ ِ دوست باد
گر به کُس اندر زیان آید همی !
*
(1) حكما فرموده اند : شوخي شوخي ، با چل ِ بابا هم شوخي ؟!
(2) نسخه بدل : شخ ْ دوان
16 فروردین ِ 82


اصل ِ قصیده ي ِ رودکی

بوی ِ جوی ِ مولیان آید همی
یاد ِ یار ِ مهربان آید همی
ریگ ِ آموی و درشتی راه ِ او
زیر ِ پایم پرنیان آید همی
آب ِ جیحون از نشاط ِ روی ِ دوست
خنگ ِ ما را تا میان آید همی
ای بخارا ، شاد باش و دیر زی
میر زی تو شادمان آید همی
میر ماه است و بخارا آسمان
ماه سوی ِ آسمان آید همی
میر سرو است و بخارا بوستان
سرو سوی ِ بوستان آید همی
آفرین و مدح سود آید همی
گر به گنج اندر زیان آید همی

( 17 )
باز هم رودکی !

شاد زی با سپید ْکونان شاد
که جهان نیست غیر ِ گاداگاد
گاده را شادمان بباید بود
زان سپس در پی ِ نگاده فتاد
کون ِ آن نوجوان ِ غلمان ْ روی
کُس ِ آن ماه روی ِ حورْ نژاد
من و آن کون که او ندارد موی
من و آن کُس که او نگشته گشاد
چون کنی کون و کُس ، به شکرانه
دادن ِ خویش را مبر از یاد
نیک بخت آن کسی که داد و بکرد
شور بخت آن که او نه کرد و نه داد (1)
عمر کوته بُوَد چو گای ِ خروس
چون خروسان مدام باید گاد !
حاصل ِ عمر چیست ؟ مستی و گای
مست می گای ؛ هرچه بادا باد !!
*
(1) نیز می توان اصل ِ بیت ِ رودکی را – که خود بدل به نقیضه شده ! – حفظ نمود :
نیک بخت آن کسی که داد و بخورد
شور بخت آن که او نه خورد و نه داد !
( و البتّه دراین صورت باید گفت که رودکی پیرو ِ مکتب ِ « اصالت ِ دادن » بوده !)
ضمناً « نه کرد – نه داد – نه خورد » را « نکرد – نداد – نخورد » هم می توان آورد.
16 فروردین ِ 82




اصل ِ غزل ِ رودکی

شاد زی با سیاه چشمان شاد
که جهان نیست جز فسانه و باد
زآمده شادمان بباید بود
وز گذشته نکرد باید یاد
من و آن جعد ْ موی ِ غالیه بوی
من و آن ماهروی ِ حور نژاد
نیکبخت آن کسی که داد و بخورد
شوربخت آن که او نه خورد و نه داد
باد و ابر است این جهان ِ فسوس
باده پیش آر، هر چه بادا باد !
*
غزل دو بیت ِ دیگر نیز دارد که چون در نقیضه قرار نگرفته نقل نشد. در عوض ِ دو بیت ِ مزبور، این نقیضه سه بیت افزون دارد ؛ یعنی در نهایت یک بیت از اصلِ غزل اضافه دارد !

( 18 )
بازسُرایی ِ قطعه ای از:
بُندار ِ رازی
در تعلیقه ي ِ« هزّالان ِ ادب ِ پارسی » در معرفی ِ شاعر ِ بزرگ و نام آور ِ سده ي ِ چهارم : بندار ِ رازی ، دو نمونه شعر نقل کرده ام ؛ دوّمی قطعه ای است که وی به گویش ِ محلّی ِ خود [ گونه ای از فارسی که – گویا – از برخی جهات میانه ي ِ پهلوی و فارسی ِ دری بوده و در سرزمین های ِ غربی ِ ایران ِ بزرگ رواگ داشته ] سروده است. شعری است بسیار زیبا ، که دین ستیزی ِ وی را به درستی نشان می دهد.
امروز، 19/1/82 ، در میان ِ برخی اوراق به قطعه ای برخوردم که 26/3/80 گفته شده ، و باز سرایی ِ همین شعر ِ بندار است ؛ قدری امروزی تر. و صد البتّه :
میان ِ شعر ِ من با شعر ِ بندار
تفاوت قدر ِ شَعر و شِعر باشد !
چون در آن تعلیقه نمی گنجد ، اینجا می آورم:
روزی آخوندی در شابدولظیم
سر ِ منبر گهر ِ دین می سُفت
که همه جای ِ بدن روز ِ جزا
دهد اقرار بر اعمال ِ نهفت (1)
زنکی بر کُس ِ خود می زد مشت (2)
کای بسا کُس که تو کُس خواهی گفت !!
*
(1) بدل : باز گويند ز اعمال ِ نهفت
(2) بدل : زنكي دست به كُس مي خنديد



تعلیقات

( 1 ) مذاکره . بیت ِ 16 : مرا نیز سهمی بداده ز کیر
در کتب ِ تواریخ ِ صدر ِ اسلام ، و سیر و تفاسیر، آمده است که نرینگان ِ مکّیان بعضاً با مادینگان ِ خویش از طریق ِ « دُبُل » ( = دُبُر = کون ) نیز مجامعت همی کردندی ؛ و پس از هجرت ، برخی از ایشان با مادینگان ِ مدنی وصلت به هم رسانیده و خواستندی که همچنان از دبل نیز بهره برندی ، و آن مادینگان به دم ِ ایشان نیامدندی و کون ِ خود دو دستی بچسپیدندی و گای ِ پسینه ندادندی . و چون نرینگان ِ دبل دوست ِ مکّی به زور جماعیدندی ، مادینگان ِ مدنی شاکی شدندی به حضرت ِ ختمی مرتبت ؛ و پس آنگاه وحی ِ بیامدی که پارسی ِ آن ایدون بُوَدی : « زنان ِ شما کِشت ِ شما اند ؛ بیایید به کشت ِ شما هر چگونه که خواهید ... » ( بقره ، 223 . از ترجمه ي ِ تفسیر ِ طبری ، ج 1 ص 139 )
آیه ، البت دو پهلو ست و تا به امروز در باب ِ آن نتیجه و برداشتی یک سویه به حاصل نیامده است . آنان که به دُبُل رغبتینایی دارند به قید ِ « هر گونه » می چسپند ، و مخالفان ِ کون به لفظ ِ « کشتزار » ! ( اين احتمال نيز هست كه زنان اصلا شاكي نشده بوده باشندي ؛ كه اگر ايدون بودي ، روي ِ آيه با ايشان بودي ، ني با مردان ! )
اگر از بنده پرسان کنید می جوابم که : گای ِ پسینه – چه با مادینه و چه با نرینه ي ِ کم زاد – زاد و پیشینه ای به قدمت ِ انسان دارد . بدان روزگار که آدمی اندکی می فهمید امّا هنوز چاردست و پا راه می رفت ، به وقت ُ الگای، نرینه کون ِ مادینه را بغل همی کردی و به سبب ِ قرابت ِ این دو گای ْ جای، گهگاه ذکر به دبل نیز همی شدی . ( در حقیقت ، درآن روزگاران ِ دور، قُبُل و دُبُل در یک سمت واقع می شده است !! )
واقع ِ امر این است که در این یک فقره اجازه ی ِ نرینگان قطعاً به دست ِ مادینگان است . مولانا عبید می گوید : « مولانا عضد الدّین به خواستاری ِ خاتونی فرستاد. خاتون گفت : من می شنوم که او فاسق است و غلامباره ، زن ِ او نمی شوم. با مولانا بگفتند ؛ گفت : با خاتون بگویید از فسق توبه توان کرد و غلامبارگی به لطف ِ خاتون و عنایت ِ او باز بسته است ! » ( رساله ی ِ دلگشا )
( 4 ) قصیده ی ِ مروارید. این نام را از منظومه ای برگرفته ام که [ نام ِ اصلی ِ آن « جامه ی ِ فخر » است و ] مولانا عبدالحسین ِ زرّین کوب آن را در کتاب ِ « ارزش ِ میراث ِ صوفیّه » [ پیوست ؛ ص 8-284 ] نقل فرموده . این قصیده « در نیمه ی ِ دوّم ِ قرن ِ دوّم ِ میلادی به زبان ِ سُریانی انشاء شده است . » به تصوّر ِ نگارنده ( میتیلات ) مضمون ِ « جامه ی ِ فخر » ، « تعلّق ِ روح به عالم ِ عُلوی ، و اشتیاق ِ بازگشت بدان عالم » است ، که مشخّص ترین باور ِ گنوسی است . ( برای ِ این نحله ، بنگرید به : لغت نامه، ذیل ِ « گِنُستیسیسم » ، یا مأخذ ِ آن : کریستن سن ؛ ایران در زمان ِ ساسانیان )
همچنین ، در این مثنوی ِ کوتاه ، به فروید نظر داشته ام و این که : آلت ِ تناسلی ، نقطه ی ِ اتّصال ِ آدمی به جهان ِ هستی است !
ضمناً این مثنوی نظیره یا نقیضه ای برای ِآغازه ی ِ« مخزن الاسرار » ِِ نظامی نیز تواند بود :
بسم الله الرّحمن الرّحیم
هست کلید ِ در ِ گنج ِ حکیم
( 5 ) سیّد ِ شرق .
« آماده » لطیفه ای دارد : دو شاگرد نقّاش در طبقه ای از یک بنای ِ تازه ساز دیوار رنگ می کنند . دو سه ساعتی از شب گذشته ، برق می رود . بناچار به جاخواب – که عبارت است از قطعه کارتنی باز شده – می روند و دراز می کشند. ده دقیقه ای می گذرد . یکی از ایشان زمزمه می کند : من آماده ام . و دیگری می گوید : من هم آماده ام . اوّلی می گوید : من آماده ی ِ آماده ام ، و دوّمی می گوید : من هم آماده ی ِ آماده ام . اوّلی می گوید : من کاملاً آماده ی ِ آماده ام ؛ و دوّمی می گوید : من آماده ی ِ آماده ی ِ آماده ام ... و بناگهان برق می آید : هر دو شلوار ِ خود را پایین کشیده اند و هریک کون ِ خود را به دیگری کرده است ! و زبان ِ حال ِ ایشان ، این عامیانه : ( بیت )
از داده وُ نداده
آماده ایم ، آماده !
( 14 ) نو پهلوانی .
مولانا اخوان ِ ثالث ، نظر به قطعه شعر ِ ناب ِ بازمانده از پَهلبَد ِ مَروْزی سراینده و خنیاگر ِ بزرگ و نامدار ِ دوره ي ِ ساسانی [ که آن را « خسروانی » خوانده اند ] نموده و به پیروی ِ وی ، چند شعر ِ بسیار زیبا در قالب ِ سه گانی - و البتّه به وزن ِ عروضی - سروده و آن ها را « نو خسروانی » نامیده است . ( برای ِ « خسروانی » ِ بازمانده ي ِ پهلبد ، بنگرید به : 1- موسیقی ِ شعر ؛ از مولانا استاد شفیعی کدکنی ، ص 561 و بعد . 2- وزن ِ شعر ِ فارسی ؛ از مولانا خانلری ، ص 55 . [ البتّه وی نامی برای ِ این شعر نیاورده . ] 3- بدایع و بدعتها و عطا و لقای ِ نیما یوشیج ؛ از مولانا اخوان ، ص 605 و بعد .4- ... / و برای ِ « نو خسروانی » های ِ اخوان ، بنگرید به : دوزخ امّا سرد . )
نگارنده که در نام ِ « خسروانی » برای ِ شعر ِ پهلبد ، با بزرگواران اختلاف ِ نظر دارم و آن را « پهلوانی » می نامم ( و این موضوع را در یادداشتی بلند که به زودی آماده ي ِ نشر خواهد شد ، باز نموده ام . ) به « نو پهلوانی » قائل شده ام. بی نیاز از یادآوری است که « های کُن » که به نقیضه ي ِ « هایکو » ي ِ ژاپنی ها ست اختصاص به هزل دارد !
( ... ) در نگارش ِ انجامه – ترقیمه ( = اسپری شد این کتاب ... ) که اینک عکس ِ آن را خواهید دید ، به ترقیمه ي ِ نسخه ي ِ منحصر به فرد ِ « ترجمان البلاغه » ي ِ محمّد بن عمر رادویانی ، به خط و قلم ِ ابوالهیجا [ با کنیه ي ِ ما : ابوالهجا ، اشتباه نشود ! ] اردشیر بن دیلمسار ِ نجمی ِ قطبی ِ شاعر ، دوست و شاگرد ِ اسدی ِ توسی ، که اسدی کتاب ِ « لغت فُرس » را به خواهش ِ وی تألیف نموده ، نظر داشته ام . ( برای ِ ملاحظه ي ِ عکس ِ این ترقیمه ي ِ زیبا – و نیز عکس ِ برگ ِ نخست ِ این نسخه – و لذّت بردن از خطّ ِ نسخ ِ کهن ِ اردشیر ِ دیلمسار ، بنگرید به کتاب ِ ارزنده ي ِ « تاریخ ِ نسخه پردازی ... » از مولانا نجیب ِ مایل ِ هروی ، ص 539 و 542 . به گُمانم پرفسور مولانا احمد ِ آتش ، همراه با چاپ ِ حروفی ِ« ترجمان البلاغه » ، عکس ِ کلّ ِ نسخه را نیز عرضه نموده است . متأسّفانه این نابودمند از این کتاب نسخه ای نداریمی .)
□
تقلید ِ خطّ ِ اردشیر ِ دیلمسار ، البتّه میسّر نشد ؛ که فرموده اند :
کار ِ هر چُل نیست کون بسپوختن
کیر ِ شخ می خواهد و صد فوت و فن !
فروردین 82 . میتیلات


این هم عکس ِ انجامه – ترقیمه ي ِ نابودمند : میتیلات





نمایه ي ِ منابع و مراجع و مآخذ

ایران در زمان ِ ساسانیان ؛ کریستن سن . ترجمه ي ِ رشید یاسمی .
اقطار القطبیّه ( رک : تعلیقات ِ اصل ِ ترانه ها ؛ ش 30 ) .
ازین اوستا ؛ م . امید ( اخوان ثالث ) انتشارات ِ مروارید .
از پست و بلند ِ ترجمه ؛ کریم امامی . نیلوفر ، اوّل ، 1372 .
ارغنون ؛ م . امید . مروارید .
ارزش ِ میراث ِ صوفیّه ؛ زرین کوب . امیر کبیر .
بدایع و بدعتها و عطا و لقای ِ نیما یوشیج ؛ م . امید . بزرگمهر .
پیشاهنگان ِ شعر ِ پارسی ؛ محمّد دبیر سیاقی . شرکت ِ سهامی ِ کتابهای ِ جیبی .
تاریخ ِ نسخه پردازی ... ؛ نجیب ِ مایل ِ هروی .
تذکره الشّعرا ؛ امیر دولتشاه ِ سمرقندی . چاپ ِ محمّد ِ رمضانی .
تذکره ي ِ میخانه ؛ ملا عبد النّبی فخرالزّمانی . تصحیح ِ احمد ِ گلچین ِ معانی .
ترجمه ي ِ تفسیر ِ طبری . تصحیح ِ حبیب ِ یغمایی .
چراغ ِ هدایت ( فرهنگ ِ فارسی ) ؛ خان آرزو . [ همراه ِ غیاث اللّغات ]
چهار مقاله ؛ نظامی ِ عروضی ِ سمرقندی . تصحیح ِ محمّد ِ معین .
خمسه ي ِ نظامی . چاپ ِ بازاری ِ امیر کبیر .
دوزخ امّا سرد ؛ م . امید .
دیوان ِ انوری . تصحیح ِ سعید ِ نفیسی .
دیوان ِ انوری . تصحیح ِ مدرّس ِ رضوی .
دیوان ِ ایرج میرزا . ( جیبی . هدیه ي ِ خسرو ) .
دیوان ِ حافظ . ( چند چاپ ) .
دیوان ِ سوزنی . ( مشخّصات را به یاد ندارم . ) .
دیوان ِ شفایی اصفهانی . تصحیح ِ عبدالعلی بنان .
دیوان ِ ظهیر ِ فاریابی . به اهتمام ِ حاجی شیخ احمد ِ شیرازی .
دیوان ِ مسعود ِ سعد . تصحیح ِ رشید یاسمی .
دیوان ( اشعار ِ بازمانده ي ِ ) مهستی گنجوی . به اهتمام ِ طاهری شهاب .
دیوان ِ یغما جندقی . به اهتمام ِ سید علی آل داود .
رباعیّات ِ خیّام . ( رک : پیشانه ي ِ « تعلیقات ِ اصل ِ ترانه ها » )
رساله ي ِ دلگشا . ( ← کلّیّات ِ عبید ِ زاکانی )
سخن و سخنوران ؛ فروزانفر .
شاعران ِ بی دیوان .تصحیح ِ محمود ِ مدبّری .
صحاح الفرس . تصحیح ِ عبدالعلی طاعتی .
طربخانه . یار احمد ِ رشیدی . تصحیح ِ همایی .
فرهنگ ِ فارسی ِ معین .
فرهنگ ِ کوچک ِ زبان ِ پهلوی ؛ دیوید نیل مکنزی . ترجمه ِ مهشید ِ میر فخرایی .
کلّیّات ِ عبید ِ زاکانی . چاپ ِ انتشارات ِ اقبال .
کلّیّات ِ عبید ِ زاکانی . تصحیح ِ محمّد جعفر ِ محجوب . امریکا .
لطایف الطّوایف ؛ فخر الدّین علی صفی . تصحیح ِ گلچین ِ معانی .
لغت فرس . تصحیح ِ مجتبایی / صادقی .
لغت نامه .
المعجم ؛ شمس ِ قیس ِ رازی . تصحیح ِ قزوینی . مجدد : مدرّس ِ رضوی .
موسیقی ِ شعر ؛ محمّد رضا شفیعی کدکنی .
نزهه المجالس ؛ جمال ِ خلیل ِ شروانی . تصحیح ِ محمّد امین ریاحی .
وزن ِ شعر ِ فارسی ؛ خانلری .
هزلیّات ِ فوقی یزدی . تصحیح ِ مدرّس ِ گیلانی .

□
یادآوری ِ پایان : گذشته از اندک موارد ِ نادرستی ِ حروف نگاری که ممکن است وجود داشته باشد ، دو مورد ِ اساسی هست که درآن خلاف ِ نظر ِ خویش عمل کرده ام و این از راه ِ ناچاری بوده ، چون برنامه ي ِ فارسی ِ مورد ِ استفاده ي ِ من کمبود دارد : 1- نشانه ي ِ اضافه در واژه های ِ پایان یافته به « های ِ بیان ِ حرکت » مانند ِ خانه و ... ، که ناچار به صورتِ « ي ِ » آمده ؛ در حالی که باید با همزه می آمد .2- چند مورد واژه ي ِ عربی هست که باید به « تای ِ گرد ِ دو نقطه » نوشته شود و من پیدا نکردم و ناچار « ه » آورده ام . 3- « عجالتاً » هم باید با تای ِ گرد نوشته می شد که نشد !